Amatorskie pasmo 4 m - 70 MHz

 Tytuł postu powinien brzmieć:

                                          "Niskobudżetowe zaistnienie w paśmie 70 MHz"

Po likwidacji radiowego pasma FM OIRT: 65,5 - 74 MHz krótkofalowcy otrzymali dostęp do pasma 70 MHz o statusie "secondary". Trudno uwierzyć, że na tym paśmie przed rokiem 1980 były tylko trzy kanały: Polskie Radio II (70,010 MHz) w wersji stereo, Polskie Radio III (72,020 MHz) najpierw mono później stereo oraz Polskie Radio IV (72,800 MHz) tylko mono. (*)  (**).

Band Plan (od 1 czerwca 2012 roku)  dla modulacji NFM, przewiduje tylko pięć częstotliwości z odstępem 10 kHz: 70,250: 70,260; 70,270; 70,280; 70,290 MHz. 

Aktualnie dopuszczona moc dla pasma 70 MHz to 20 W EIRP (Effective Isotropic Radiated Power).

Główny ruch jest na częstotliwości 70,260 MHz wąski FM.
Od Szczecina krótkofalowcy rozpoczęli wprowadzanie CTCSS 88,5 Hz dla 70,260 MHz .

Bramka przemiennik Zamczysko SR5KPN (tylko RX) 70,290 MHz, CTCSS 127,3 Hz
skrosowana jest z przemiennikiem Moszna SR5KP z dwoma wyjściami: 438,200 MHz i 29,860 MHz (z mocą wyjściową 50 W).

Bikon SR5TDM KO01KX 70,115 MHz   3 W    A1A     X-dipol

Co do rekordów odległości to odnalazłem łączność Graham-G3TCT z Dave-A92IO (op. EI3IO) na dystansie 5.235 km (England - Bahrain).

TRX - wybór padł na analogowy radiotelefon MOTOROLA GM-350 Mid Band 66-88 MHz z seri Radius. Tym samym łączności ograniczyłem do modulacji FM. GM-350 występuje w dwóch wykonaniach, jako TRX 4-kanałowy oraz z wyświetlaczem w wersji 128 kanałowej. Jak widać już wersja 4-kanałowa spełni minimalne oczekiwania wykonania pierwszych łączności FM w paśmie czterometrowym; tym bardziej, że do wersji 4-kanałowej daje się wczytać pięć częstotliwości, piąty kanał, jako domyślny startowy. Cztery kanały wybieramy dowolnie przyciskami na przednim panelu do piątego kanału możemy powrócić przez wyłączenie i ponowne załączenie TRX'a. Jest to sposób na zwiększenie ilości dostępnych kanałów w GM-350 aż o 25 %  !!!

MOTOROLA GM-350 posiada czułość 0,35 uV dla 12 dB SINAD ze stabilnością częstotliwości +5ppm. Dewiacja w nadawaniu dla 12,5 kHz waha się od 2,2 kHz do 2,3 kHz. Radiotelefon powinien być zasilany napięciem w zakresie od 10,8 V do maksimum 15,6 V. Posiada możliwość regulacji mocy wyjściowa w zakresie od 5 W do 25 W. Wyjście audio 4 W. Masa radiotelefonu to 1,03 kg przy wymiarach: 168 x 44 x 180 mm. Posiada CTCSS/PL & DCS.

Radiotelefony Mid Band GM-350 produkowane były na przełomie XX i XXI wieku tylko w czterech wersjach:

                                                                                                                                                      . (***)

Na wtórnym rynku trzeba umieć wybrać właściwy model radiotelefonu na podstawie kodu MOTOROLI.

     * czwarty znak kodu   B mówi o paśmie 29,7-35,99 MHz

                                         C mówi o paśmie 36-41,99 MHz

                                         D mówi o paśmie 42-50 MHz

                                         F mówi o paśmie od 66 do 80 MHz

                                        G to pasmo 74-90 MHz
                                        K to pasmo 146 do 178 MHz

                                        P to pasmo  366-410 MHz

                                        Q to pasmo 403-437 MHz

                                        R to pasmo 438-482 MHz
      * piąty znak kodu H określa moc nadajnika 5 do 25 W

            dla przykładu M to górna granica mocy 125 W
      * szósty znak E to wykonanie z prostą klawiaturą bez wyświetlacza
                            F to ograniczona klawiatura z wyświetlaczem LCD

      * siódmy znak 3 to odstęp międzykanałowy 10,0 kHz

                              4 to                                         12,5 kHz

                              2 to                                          6,25 kHz

      * ostatni znak N  wykonanie standardowe

                             C odpowiada normom CENELEC (pewne różnice w programowaniu)

                             Z TETRA  czyli Trans Europen Trunked Radio

Znalazłem używany radiotelefon MOTOROLA GM-350 w standardowej wersji 4-kanałowej.  

MOTOROLA GM-350 podczas pomiaru częstotliwości kanału 70,260 MHz.

Radio Info:

      Model  M08FHE4AA2AN

     Type MD234BA

     Serial Number  821TAA1541
     Software Version R02.00.03
     Codeplug Version 0.8

     Channel Spacing  12,5 kHz

     Radio Power 5 W lub 25 W

     Min Frequency 66 MHz

     Max Frequency 88 MHz

     Made in Malaysia

Radiotelefon wyposażony został w mikrofon:  

MOTOROLA  GMN-6146C   9512

Szczegóły złącza mikrofonowego.

Accessory Conector 16 PIN

Radiotelefon zaprogramował mi Mariusz-SQ8AQL z Mielca. 

Wybrałem następujące kanały: 

 

ON	70,250 MHz
A	70260 MHz
B	70,260 MHz	88,5 Hz	88,5 Hz
C	70,270 MHz
D	70,290 MHz	127,3 Hz
█		1.750 Hz

Przy ustawionej mocy ok. 25 W pobiera:  5,2 A

                                     w stanie czuwania 0,2 A

TRX wymaga zmniejszenia dewiacji do 2,5 kHz.

Szukając radiotelefonu odkryłem, że poza przyjętym podziałem pasma radiowego obowiązuje jeszcze jeden stosowany przez producentów a bardzo rzadko przez krótkofalowców.

Motorola fale metrowe VHF podzieliła na

                         LB czyli  Low Band VHF 35-50 MHz  (29,7-35,99 i 36-41,99 i 42-50)

                         MB czyli Mid Band VHF 66-88 MHz  (68-79 i 75-88)

ANTENA - Zaistnienie w paśmie 70 MHz zaplanowałem skromnie na emisję FM, jednak antenę chciałbym zamontować z większym zyskiem, z planami na pracę SSB. Po kolei otwierałem katalogi światowych producentów anten i okazało się, że oferta fabrycznych anten z pasma 4 m jest bardzo skromna i ogranicza się jedynie do włoskiej firmy SIRIO ANTENNE, która oferuje 5 modeli:

- Antenę dookólną 1/4 lambda GP o oznaczeniu GPA 66-108 o zysku 0dBd, 2,14 dBi

- Antenę dookólną 3/4 lambda J-Pole o oznaczeniu CX4-68 o zysku 2dBd, 4,15 dBi

- Antenę dookólną 1/2 lambda o oznaczeniu  SD-68 o zysku  1,85 dBd, 4 dBi

- Antenę kierunkową YAGI UDA dwu-elemntowa SY68-02 o zysku  2,85 dBd, 5 dBi

- Antenę kierunkową YAGI UDA trzy-elementowa SY68-03 o zysku  4,85 dBd, 7 dBi

Na forum poświęconym pasmu 4 metrów odnalazłem post, w którym rozważano wykorzystanie anteny SIRIO TORNADO series 36-60 MHz w paśmie 70 MHz. Antena w amatorskim paśmie 6 metrów zgodnie z ulotką producenta gwarantuje zysk 1,2 dBd, 3,35 dBi; czyli niższy od SIRIO CX-4, przy tej samej cenie zakupu. Przekonstruowane anteny SIRIO TORNADO wykorzystują krótkofalowcy z klubu RADIOKLUCZ SP0RP.

W moim przypadku wybór padł na dookólną antenę J-Pole  CX4-68, której pierwowzór opracował Hans Beggerow na potrzeby sterowców Zeppelin w 1909 roku. Antena została opatentowana w Niemczech pod numerem: 225204 właśnie w 1909 roku (kabel koncentryczny wynaleziono dopiero w 1931 roku).

Niektórzy konstrukcję anteny nazywają SPERRTOPPF i absolutnie nie zgadzają się, że jest to 3/4λ  tylko antena 1/2 lambda z dopasowaniem 1/4 lambda czyli 1/2 λ + 1/4λ.

Jest jeszcze jedna nazwa opisująca tą konstrukcję anteny FIETSPOMP czyli ręczna pompka rowerowa.

Po wyjęciu z opakowania antenę trzeba zestroić. Pierwszym krokiem jest odczytanie długości promiennika "L" dla interesującej nas częstotliwości 70,260 MHz z zamieszczonego wykresu. 

Metryczka zakupionej anteny.

Długość promiennika "L".

Wartość długości promiennika "L" oceniłem na 2.142 mm. 
Czy jest to poprawna wartość wykażą pomiary SWR.

 

SWR możemy spodziewać się około 1.6:1 ponieważ stroimy tylko fragment anteny J-Pole.
Nie przestrajamy dopasowania gamma !

Czym zmierzyć SWR anteny ? 

W swoim Radio-Shack'u mam trzy SWR-miarki analogowe: dwie HF i jedną MFJ HF + UHF oraz jedną cyfrową UHF i VHF. Zgodnie z załączonymi DTR-kami nie obejmują pasma 70 MHz.  Analizator SARK-100 "kończy" się na częstotliwości 53 MHz. Analizator ARDUINO w/g SP3NYR kończy się na 31 MHz. 

Korzystając z S-A-A-2  VNA  otrzymałem następujące wyniki: 

69,400  MHz	53,7  Ω	1,55  nF
69,200  MHz	51,6  Ω	4,10  nH
70,000 MHz	48,9  Ω	202  pF
70,100  MHz	47,2  Ω	191  pF
70,200  MHz	45,3  Ω	187  pF
70,300  MHz	43,2  Ω	190  pF

Widzimy, że odczyt z nomogramu nie był najoptymalniejszy.
Promiennik muszę skrócić.

Skróciłem o 28 mm. Dało to długość promiennika: 2.114 mm.

Wyniki pomiarów poniżej.

69,789    MHz	50,0   Ω	5,19  pH
69,979    MHz	49,9   Ω	1,37  pH
70,049    MHz	49,9   Ω	1,44  nF
70,119    MHz	49,9   Ω	1,97  nF
70,259    MHz	49,9   Ω	4,00  nF
70,329    MHz	49,9   Ω	2,30  pF
70,399    MHz	49,9   Ω	7,15  pF
70,469    MHz	49,9   Ω	3,08  pF

Antenę zamontowałem na maszcie wykonanym z nierdzewnej rury o średnicy 32 mm. Konstrukcja anteny przewiduje montaż anteny na maszcie od 38 mm. Musiałem dodać elementy pozycjonujące maszt przedstawione na zdjęciu poniżej. W fabrycznym elemencie otwory kołowe rozfrezowałem do "fasolek", które zapewniły mi wykorzystanie oryginalnej obejmy "U".

Dodatkowe element obejmy.

Producent zaleca zamocować górną obejmę możliwie, jak najwyżej górnego końca rury. Trzeba zadbać o to aby rury nie zagnieść skręcając obejmę. Zdecydowałem się wytoczyć korek masztu antenowego, który zabezpieczy rurę przed zdeformowaniem.  

Wytoczony "korek" masztu.

Korek na swoim miejscu.

Średnica masztu 32 mm.

Sygnał z anteny do radiotelefonu sprowadziłem koncentrykiem Belden H155 w polietylenie. Tłumienie sygnału dla pasma 70 MHz wynosi z aproksymacji  8 dB na każde 100 metrów kabla. Dokładnie 6,5dB dla 50 MHz i 9,3 dB dla 100 MHz. Wtyk i redukcja zależnie od wykonania tłumią sygnał od 0,05 dB do 0,5 dB. Spokojnie można na trzech złączkach dla pasma 70 MHz przyjąć stratę 0,5 dB.  Koncentryk plus dwa wtyki UC1 plus redukcja z UC1 na BNC pochłonęły 1,86 dB czyli praktycznie cały zysk anteny (!). 

Cewka 4 zwoje H155
o średnicy 115 mm 
w odległości 0,05 λ 
od zasilenia anteny.

Oznaczenie rury, którą zastosowałem jako maszt.

Uruchomienie, nasłuch i pierwsze łączności.

Test -1-
Odsłuchanie siebie samego na odbiorniku ICOM R-7000, kolejne nadawanie na pięciu zaprogramowanych częstotliwościach. Odległość anten TX do RX 3 m.

Wynik pozytywny.

Test -2-
Praca przez przemiennik ZAMCZYSKO skrosowany z pasmem 70 cm MOSZNA-PARCELE.
Nadawanie na częstotliwości 70,290 MHz, CTCSS 127,3 Hz.
Odsłuch na częstotliwości 438,200 MHz, CTCSS 127,3 Hz na ręcznym NAVCOM TK-760.

Lokator przemiennika KO02GH. 83m n.p.m., 47m n.p.g.

Lokator przemiennika skrosowanego KO02IE

Odległość do wieży obserwacyjnej ZAMCZYSKO w Puszczy Kampinowskiej - 20 km.

Odległość do komina w MOSZNA-PARCELE - 7 km.

Wynik pozytywny.

Test -3-
Praca przez przemiennik ZAMCZYSKO  z pasmem  10 m   duplex 100 kHz.

Nadawanie na częstotliwości 70,290 MHz, CTCSS 127,3 Hz.

Odsłuch 29,680 MHz,  CTCSS 127,3 Hz.

Wynik testu pozytywny w jedną stronę z 4 m na 10 m. 

W drugą stronę nie udało się ponieważ mój transceiver ICOM IC-751A nie posiada modułu CTCSS. Dodatkowo MOTOROLA GM-350 dla kanału 70,290 MHz,  w chwili testu, CTCSS miała wgrany tylko w nadawaniu.

Bezpośrednie łączności.

Moim pierwszym rozmówcą był Artur-SO5AD z Warszawy,  KO02LE,  dystans 23,2 km

Drugim moim rozmówcą był Jacek-SQ5TDR z Warszawy; KO02MH, dystans 33,9 km.

Trzecim rozmówcą był Piotr-SQ5J z Blizne Łaszczyńskiego KO02KE dystans 17,7 km.

Czwartym rozmówcą był Krzysztof-SQ5GN z klubu SP5KAB z Placu Zbawiciela w Warszawie                                                                                                                          KO02MF dystans 29,9 km.

Piątym rozmówcą był Artur SQ5W z Pruszkowa KO02JD dystans 11,4 km.

Pierwszym mobilem był Janek SQ5SAJ nadający z Ursynowa przed wjazdem do tunelu 28,5 km.

Mój pierwszy DX to Piotr-SQ5BPD/4 nadający z Wysokiej Wsi JO93XM odległość 159,5 km.

Kolejnym rozmówcą był Zbyszek SP5ELA nadający z Warszawy KO02LG odległość 26,7 km. 

Kolejny rozmówca to Rafał-SQ5OUO nadający z Bożej Woli KO02GE odległość  7,3 km.

Kolejny rozmówca to Mariusz-SP5NPN nadający z Mrokowa KO02KB30 odległość  17,5 km.

Kolejny rozmówca to Tomek-SP5XTF nadający z Wilanowa KO02ME odległość  28,8 km.

Kolejny rozmówca to, w podwyższonych warunkach, ponownie Piotr SQ5BPD/4 nadający z Wysokiej Wsi u podnóża Dylewskiej  Góry lokator JO93XM odległość 159,5 km.

Kolejnym rozmówcą był Maciek SQ5TEE z Łodzi lokator JO91SS odległość 85,2 km.

PROGRAMOWANIE  RADIOTELEFONU  MOTOROLA GM-350  (GM-950)

- Uwagi ogólne

Przed programowaniem należy metalicznie połączyć obudowę radiotelefonu z obudową komputera celem wyrównania potencjałów.

Podczas programowania radiotelefon powinien być odpięty od anteny.

- Hardware

Programator RIB (Radio Interface Box) MOTOROLA (klon RNL 4008)

Na płytce drukowanej RIB mam wytrawiony adres: SQ9KED@gmail.com

Schemat kabelka do podłączenia: RIB↔GM-350 (klon GTF 374A)

Schemat kabelka do podłączenia: RIB↔RS232C

dla radiotelefonów: GM350; GM600; GM950.

- Software

Próby przeprowadziłem z programami dedykowanymi dla GM-350:

R02.00.03

R03.01.06

R03.01.08  Support for Mid Band (66-88MHz) models added.

R08.01.00

**********************

(*)

W 1982 roku w czasach PRL'u w paśmie OIRT SOLIDARNOŚĆ nadawała audycje informacyjne nie objęte cenzurą reżimowego rządu.

Audycje nadawane były na częstotliwości 70,100 MHz.
Pierwszą 8 minutową audycję wyemitowano w Warszawie 12 kwietnia 1982 roku. Kolejne były emitowane raz w tygodniu.
12 maja do emisji Radia Solidarność dołączył Poznań.
8 czerwca Gdańsk.
A 6 lipca Kraków korzystając z nadajnik wypożyczonego od Warszawiaków. W Krakowie i regionie małopolskim audycje trwały maksymalnie 3 minuty aby utrudnić władzom namierzenie miejsca lokalizacji nadajnika.

**********************

(**)

W przypadku, jeśli ktoś chiałby rozpocząć przygodę w paśmie 70 MHz od nasłuchów to polecam odbiorniki radiowe z pasma OIRT (produkowane jeszcze w 1997 roku). Dla ułatwienia odnalezienia na skali analogowej "naszych" częstotliwości zamieszczam wykaz komercyjnych rozgłośni radiowych.

     radio RFM ................................... 66,17 MHz

     radio "Z" ..................................... 67,00 MHz

     program IV Polskiego Radia ...... 67,94 MHz

     program II Polskiego Radia ....... 69,20 MHz

     radio Warszawa ............................69,80 MHz

     program III Polskiego Radia ...... 71,45 MHz

     radio "S" ....................................... 73,20 MHz

     program I Polskiego Radia .......... 73,70 MHz

Jak widać podstawowego kanału 70,260 MHz należy szukać pomiędzy radiem Warszawa a programem III Polskiego Radia.

(***)

Nowsze modele radiotelefonów z pasma Mid Band to seria COMMERCIAL: 

MOTOROLA CM-340 i MOTOROLA CM-360.

Radiotelefon CM-340 posiada wyświetlacz jednocyfrowy, 10 kanałów i dwa programowalne przyciski do zaprogramowania czterech funkcji.

Radiotelefon CM-360 posiada 8-znakowy wyświetlacz, 100 kanałów, i trzy  programowalne przyciski do zaprogramowania sześciu funkcji. Umożliwia stosowanie dodatkowych płyt PRIOS (szyfrowanie chronionych wiadomości, przesyłanie danych).

Regulacja mocy tym razem nie 5 W lub 25 W tylko od 1 W do 25 W.

Podliczmy koszty zaistnienia w paśmie 70 MHz z modulacją FM.

Używany radiotelefon MOTOROLA GM-350...............210,00 zł + 15,69 zł spedycja 

Programator RIB klon RNL 4008.......................................69,00 zł

Wtyk 25 pin + kabelek _ RJ-45 ........................................

Zasilacz stabilizowany 13,8 V minimum 7 A........................0,0

Antena SIRIO CX-4..................................................... .290,00 zł + spedycja  23,00 zł

Ocynkowana obejma kominowa z taśmami .................. ..69,90 zł + spedycja   7,80 zł

Rura na maszt antenowy fi=32x1,5 nierdzewna 3 m..... ..75,00 zł

Ocynkowany cybant do rur 2 sztuki po 11,50 ..................23,00 zł

Toczone zaślepki pod wymiar średnicy wewnętrznej rury masztu.

Kabel antenowy BELDEN H-155..7,80 zł/m x 18 m = 140,40 zł + spedycja   7,80 zł

Wtyk UC1 prosty niestety nie teflon od strony anteny....12,00 zł

Wtyk UC1 kątowy od strony TRX'a..................................9,90 zł

Adapter UC1 do BNC ......................................................5,99 zł

                                                                       RAZEM: 959,48 zł

DBA-1000 SSB-Electronic.
Kosztuje: 378,35 EUR.

Niemiecka firma SSB-Electronic GmbH produkuje masztowy przedwzmacniacz antenowy DBA-1000.

Wzmocnienie (+/-1%) (S21) 17 dB przy współczynniku szumu NF na poziomie 1,0 dB.
DBA-1000 wyposażony jest w automatyczny przełącznik nadawanie-odbiór VOX.
Powinien być podłączony z anteną możliwie najkrótszym kablem.
Przedwzmacniacz pokrywa pasmo 4 m w zakresie od 69 MHz do 71 MHz.
Wejście i wyjście 50 Ohm gniazda typu N. 

Wymiary obudowy: 115 mm x 56 mm x 82 mm; do montażu na maszcie o średnicy max. 58 mm.

Zasilany jest napięciem 12 do 14 V i pobiera prąd 220 mA.

Do TRX'a dobudowałem wyświetlacz częstotliwości PLJ-6LED-H oparty o chip PIC15F648A z rdzeniem 65 MHz.

Ramka do zamocowania częstotliwościomiarki na obudowie MOTOROLI GM350.

Tylna strona płytki PCB panelu wyświetlacza.